MÜPHEMLİK KÜLTÜRÜ VE İSLÂM

Geleneksel İslâm'ın âlimleri Kur'an'ın mütalaa olanaklarının çoğulluğunu
methederken, günümüz Kur'an yorumcuları, ister Batı'da olsunlar ister Doğu'da, ister
fundamentalist olsunlar ister reformcu, Kur'an metnindeki bir parçanın yegâne hakiki
anlamını kesin olarak bildiklerine inanıyorlar. Klasik çağın âlimleri için görüş farklılığı,
peygamberin bilinen bir sözü uyarınca, cemaat için bir nimet sayılırken, bugün
birçoklarınca kökü kurutulması gereken bir hastalık addediliyor.”
Arap dili edebiyatı ve İslâm uzmanı Şarkiyatçı Thomas Bauer, müphemlik hoşgörüsü
kavramıyla, aynı değerin, aynı normun farklı yorumlanabileceğini, hatta aynı anda
farklı yorumların geçerlilik taşıyabileceğini kabul eden bir zihniyeti ve kültürel
tutumu kastediyor. Bauer'e göre İslâm, klasik çağında, yani bu kitapta eğildiği
Eyyübiler, Memluklar ve Selçuklular egemenliği döneminde, müstesna bir müphemlik
hoşgörüsüne sahipti. Bu, Kur'an ve hadislerin tefsirindeki çeşitlilikte, hukuk okullarının
çoğulluğunda; belâgate ve söz oyunlarına verilen önemde; edebiyatta; haz ve cinsellik
anlayışında ve “dünyaya sakin bakış”ta, böylesi görüş farklılıklarının bir lütuf, bir rahmet
olarak kabul edilerek bundan zevk alınmasında kendini gösteriyordu. Kitabın tezi,
Batılı modernliğin kesinlik “takıntısının,” müphemlik kültürünü gitgide tahrip ettiğidir;
bu süreçte İslâm “ilâhiyatlaşarak” katılaşmıştır. Bauer, neticede ister Selefi olsun, ister
fundamentalist ister reformist, İslâmcılık ile Batılı modernizmin İslâm anlayışlarının
benzeşir hale geldiğini savunur.
Dinî literatürün yanı sıra edebî metinlerden geniş ölçüde yararlanarak son derece
zengin bir malzemeyle ve iddiayla, heyecanla yazılmış, gerçekten farklı bir İslâm tarihi
okuması.